Παραθέτουμε παρακάτω πρόταση της "Ρεματτικής-Φορείς και κινήσεις για την προστασία των ρεμάτων" προς την Περιφέρεια Αττικής, που είχε προωθηθεί πριν 4 χρόνια χωρίς αντίκρυσμα. Αφορά στη δημιουργία πρωτοκόλλου για τους καθαρισμούς των ρεμάτων, με τρόπους που συνεισφέρουν στην αντιπλημμυρική προστασία ενώ παράλληλα δεν θίγουν σοβαρά τα οικοσυστήματα.
ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΡΕΜΑΤΩΝ
Η ανάγκη καθαρισμού προκύπτει από αιτίες ανθρωπογενούς προέλευσης: από την αλόγιστη απόρριψη αντικειμένων στο ύπαιθρο που καταλήγει στην κοίτη, από την αλλοίωση της φυσικής κοίτης (στένεμα από καταπατήσεις και μπαζώματα ), από τη μεγάλη στερεο-μεταφορά λόγω αποψίλωσης των ορεινών όγκων από πυρκαγιές και από την αύξηση της επιφανειακής απορροής λόγω της οικοδομικής ανάπτυξης .
Στη φυσική τους μορφή τα ρέματα δε χρειάζονται κανένα καθαρισμό. Επομένως το κράτος χρειάζεται καταρχήν να βάλει ως προτεραιότητα την αποκατάσταση των ρεμάτων στα σημεία που πάσχουν, έτσι ώστε να καταστούν περιττά όλα όσα ακολουθούν.
1. Ως καθαρισμός νοείται η απομάκρυνση αντικειμένων ξένων προς το οικοσύστημα του ρέματος, τα οποία:
α/ υποβαθμίζουν περιβαλλοντικά το οικοσύστημά του (απορρίμματα, πλαστικά, συσκευασίες, ηλεκτρικά είδη κλπ)
β/ μειώνουν την παροχετευτική ικανότητά του (ογκώδη αντικείμενα όπως λάστιχα- στρώματα- συσκευές- πεσμένοι κορμοί που φράζουν, μεγάλη συσσώρευση χωμάτινων αποθέσεων μέσα στη κοίτη, ογκώδης βλάστηση που φράζει την κοίτη και άλλα που δυνητικά μπορεί να φράξουν κάποιο τεχνικό διέλευσης (γέφυρα) σε περίπτωση μεγάλης ροής υδάτων στην κοίτη του
2. Πριν την υπογραφή ή εκτέλεση μιας σύμβασης καθαρισμού ρέματος, χρειάζεται να γίνεται επιτόπια αυτοψία για:
α/ να διαπιστωθεί αν υπάρχει ανάγκη καθαρισμού του ρέματος
β/ να εντοπιστούν με συντεταγμένες τα σημεία που χρήζουν καθαρισμού
γ/ να καθοριστεί ο τρόπος παρέμβασης με κριτήριο τη μικρότερη δυνατή περιβαλλοντική επιβάρυνση
3. Επιλογή της βέλτιστης περιβαλλοντικά παρέμβασης σε κάθε σημείο.
α/Η βέλτιστη περιβαλλοντικά λύση είναι ο χειρωνακτικός καθαρισμός, χωρίς καθόλου χρήση χωματουργικών μηχανημάτων. Αυτό είναι δυνατό για συλλογή μη ογκωδών απορριμμάτων, για κλάδεμα ή κόψιμο τυχόν βλάστησης στην κοίτη που μειώνει την παροχετευτική ικανότητα του ρέματος ή απειλεί να φράξει κάποιο τεχνικό διέλευσης.
β/ Αν υπάρχει ανάγκη μετακίνησης κάποιου ογκώδους αντικειμένου ή μεγάλης ποσότητας προϊόντων κλαδέματος που είναι αδύνατον να γίνει χειρωνακτικά, τότε η βέλτιστη περιβαλλοντικά λύση είναι η χρήση γερανού με τηλεσκοπικό βραχίονα εκτός κοίτης, εφόσον υπάρχει πρόσβαση. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε μπορεί να επιτραπεί η είσοδος στο συγκεκριμένο σημείο της κοίτης κάποιου ήπιου τροχοφόρου μηχανήματος όπως αυτό της παρακάτω φωτογραφίας.
γ/ Όπου είναι απαραίτητη η απομάκρυνση μεγάλου όγκου φερτής ύλης, αυτό θα πρέπει να γίνεται με μηχανήματα εκτός κοίτης αν υπάρχει δυνατότητα προσέγγισης, διαφορετικά να επιτρέπεται η είσοδος ήπιου τροχοφόρου μηχανήματος όπως το παραπάνω.
Να σημειωθεί ότι η τελευταία περίπτωση (3γ) αυξημένης στερεοπαροχής αντιμετωπίζεται με παρεμβάσεις έργων ορεινής υδρονομίας με φυσικά υλικά στην ανάντη λεκάνη, όπως εξάλλου αναφέρεται στην Οδηγία 2000/60/ΕΚ, στις διατάξεις του ν. 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000» (Α΄280) βάσει του οποίου έχει κυρωθεί η ως άνω Οδηγία, την ΥΑ Έγκριση της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής (ΦΕΚ 2017 Β’ 29/12/17) και του Εγκεκριμένου Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής (EL 06) ΦΕΚ 2693 Β / 6.07.
Προκειμένου επομένως να ελαττωθούν οι παρεμβάσεις στα ρέματα, το κράτος πρέπει να θέσει ως προτεραιότητα την εκτέλεση τέτοιων έργων στα ορεινά.
4. Η επιλογή της βέλτιστης περιβαλλοντικά λύσης καθαρισμού πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ρέματος και το καθεστώς προστασίας του
Για παράδειγμα αν είναι «Ιδιαίτερου Περιβαλλοντικού Ενδιαφέροντος» βάσει της ΥΑ 9173/1942/1999 (ΦΕΚ 281Δ/1993 ή αν υπόκειται σε καθεστώς NATURA κλπ. Οι περιορισμοί που απορρέουν από το καθεστώς προστασίας του υδατορέματος, πρέπει να αναφέρονται σαφώς στην προκήρυξη του διαγωνισμού και να δεσμεύουν τον ανάδοχο. Ειδικά σε αυτή την περίπτωση, αλλά όχι μόνο, η επίβλεψη από τον φορέα ανάθεσης πρέπει να είναι απαραίτητη καθόλη τη διάρκεια του καθαρισμού. Επιθυμητή είναι και η συμβολή περιβαλλοντικών οργανώσεων με σχετική τεχνογνωσία.
5. Στους προστατευόμενους Υγροτόπους Α’ Προτεραιότητας και υπό την προϋπόθεση οτι δεν χρήζουν απόλυτης προστασίας με περίφραξη τμημάτων τους, πραγματοποιείται μόνο χειρωνακτικός καθαρισμός, αφού σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4277/2014 (Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας –Αττικής 2021), για τους οικοτόπους αυτούς προβλέπονται τα ακόλουθα μέτρα προστασίας :
« απαγόρευση δόμησης, επιχωμάτωσης, άσκησης οχλουσών δραστηριοτήτων, και κάθε δραστηριότητας που υποβαθμίζει την οικολογική κατάσταση τους. Επιτρέπεται η διενέργεια παρεμβάσεων οικολογικής αποκατάστασης, η επίσκεψη με σκοπό την αναψυχή και την επιστημονική έρευνα και η περίφραξη ιδιαίτερα ευαίσθητων τμημάτων που χρήζουν απόλυτης προστασίας. Είναι δυνατόν, επίσης, να επιτρέπεται η διαμόρφωση υπαίθριων εγκαταστάσεων αναψυχής και παρατήρησης της βιοποικιλότητας και του τοπίου. Οι υποδομές επίσκεψης και εκπαίδευσης διασφαλίζουν την ισότιμη πρόσβαση ατόμων με ειδικές ανάγκες στις περιοχές αυτές.»
6. Καμιά παρέμβαση στα πρανή δεν είναι σύννομη, όταν εκτελούνται εργασίες καθαρισμού ή άρσης προσχώσεων, γιατί:
α/ Οι παρεμβάσεις στα πρανή (εξαιτίας κακού χειρισμού ή επιχωματώσεων των πρανών) προκαλούν αλλαγές στη διατομή της κοίτης, οπότε το έργο νοείται πλέον ως έργο διευθέτησης και υπόκειται στις διατάξεις του Ν.4014/11 και Υ.Α. ΔΙΠΑ/ΟΙΚ/37674/2016
β/ Αποσταθεροποιούν τα πρανή. Η αποψίλωση βλάστησης μειώνει τη συνεκτικότητα του εδάφους, με αποτέλεσμα την αύξηση πιθανότητας κατάπτωσης πρανών με ενδεχόμενο κίνδυνο για υποδομές και ανθρώπινες ζωές
γ/ Η αποψίλωση των πρανών αυξάνει την ταχύτητα ροής των υδάτων και επομένως την πιθανότητα μιας καταστροφικής πλημμύρας , αντίθετα η φυσική βλάστηση επιβραδύνει την ταχύτητα του νερού
δ/ Κοπές καλαμιώνων, στερούν απαραίτητο ενδιαίτημα της ορνιθοπανίδας και υδρόβιας πανίδας
ε/ Η κοπή καλαμιώνων και άλλης υδροχαρούς/παρόχθιας βλάστησης που φιλτράρει τους ρύπους, επιτείνει τα φαινόμενα ρύπανσης που υπάρχουν στην πλειοψηφία των ρεμάτων, υποβαθμίζοντας τους υδροβιότοπους
7. Καμία εργασία διαμόρφωσης ή επιχωμάτωσης της κοίτης δεν είναι επιτρεπτή κατά τη διάρκεια εργασιών καθαρισμού, αφού προκαλούν αλλαγές στην υδραυλική συμπεριφορά των ρεμάτων και επομένως το έργο νοείται πλέον ως έργο διευθέτησης και υπόκειται στις διατάξεις του Ν.4014/11 και Υ.Α. ΔΙΠΑ/ΟΙΚ/37674/2016
8. Η είσοδος ερπυστριοφόρων ή άλλων χωματουργικών μηχανημάτων βαρέος τύπου μέσα στην κοίτη πρέπει να απαγορεύεται ρητά, γιατί:
α/ Τέτοια μηχανήματα πολύ συχνά προκαλούν καταστροφές στα πρανή (βλ. 6 α)
β/ Αναμοχλεύουν ή/και συμπιέζουν την κοίτη, καταστρέφοντας έτσι τον πληθυσμό και το ενδιαίτημα πολυάριθμων ειδών μικροπανίδας και μικροχλωρίδας, γόνους αμφιβίων, βενθικούς και πλαγκτονικούς οργανισμούς, που αποτελούν μέρος της τροφικής αλυσίδας του ποτάμιου οικοσυστήματος. Συνέπεια της χρήσης τέτοιων μηχανημάτων είναι επίσης η καταστροφή αβγών, φωλιών, καταφυγίων, τόπων ανάπαυσης και αναπαραγωγής ειδών ορνιθοπανίδας και ιχθυοπανίδας του ρέματος, που σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει στην εξαφάνιση σπάνιων και προστατευόμενων ειδών που διαβιούν στο ρέμα και παραβιάζουν τη Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/147/ΕΟΚ περί «Προστασίας των πτηνών» και του Ν. 3937/2011 περί «Διατήρησης της βιοποικιλότητας».
Επιπλέον:
Η συμπίεση της κοίτης αυξάνει την ταχύτητα ροής των υδάτων και επομένως την πιθανότητα μιας καταστροφικής πλημμύρας, ενώ η φυσική κοίτη δημιουργεί στροβιλισμούς του νερού με αποτέλεσμα τη μείωση της ταχύτητάς του.
Η αναμόχλευσή της κοίτης προκαλεί μεγάλη θολερότητα από τα επιπλέοντα σωματίδια, δημιουργώντας καθεστώς ασφυξίας στην ιχθυοπανίδα και υποβαθμίζοντας δραματικά την ποιότητα των θαλάσσιων υδάτων.
9. Οι συμβάσεις πρέπει να αναφέρουν ρητά το σχέδιο περιβαλλοντικής διαχείρισης του όγκου απορριμμάτων και φερτών υλικών που απομακρύνονται από τα ρέματα, καθώς και απαρέγκλιτης τήρησης αυτού από τους αναδόχους.
10. Περίοδος εκτέλεσης συμβάσεων καθαρισμών . Οι μήνες που ενδείκνυται για καθαρισμούς ρεμάτων είναι Νοέμβριος-Φεβρουάριος , που είναι οι μήνες με τη λιγότερη δυνατή όχληση στα είδη που διαβιούν ή επισκέπτονται τα ρέματα. Αυτοί είναι οι μήνες που δεν υπάρχουν περιστασιακοί επισκέπτες (πχ αποδημητικά πουλιά) και δεν είναι μήνες αναπαραγωγής και επώασης των ειδών.
11. Έκδοση των απαραίτητων περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων που βάσει της ΥΑ 173829/ΦΕΚ 2036/25.07.2014 είναι κατηγορίας Α1, Α2 ή Β ανάλογα με το αν το ρέμα είναι διευθετημένο ή όχι, ανάλογα με το μέγεθος της υδρολογικής του λεκάνης και ανάλογα με το καθεστώς προστασίας του υδατορέματος.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου